วิธุรชาดก : บัญทิตผู้มีปัญญาเฉลียวฉลาด

บำเพ็ญบารมีขั้นสูงสุด : สัจจบารมี

พระโพธิสัตว์ผู้เสวยพระชาติเป็นวิธุรบัณฑิต ผู้มีปัญญาเลิศในราชสำนักพระเจ้าธนญชัยแห่งกรุงอินทปัต

วันหนึ่งพระเจ้าธนญชัยได้เสด็จไปถือศีล ณ พระราชอุทยาน เหล่าพญานาค พญาครุฑ และพระอินทร์ ต่างพากันมาเจริญสมาธิบำเพ็ญสมณธรรม ณ สถานที่แห่งนี้ด้วยมาร่วมบำเพ็ญศีลและต้องการรู้ว่าผู้ใดมีศีลประเสริฐที่สุด วิธุรบัณฑิตจึงกล่าวว่าทุกพระองค์ล้วนมีศีลอันประเสริฐเท่าเทียมกัน ทำให้ทุกพระองค์พอพระทัยและประทานรางวัลแก่วิธุรบัณฑิต

เมื่อพญานาคกลับเมืองนาค ได้พรรณนาคุณของวิธุรบัณฑิตจนมเหสีใคร่ฟังธรรม นางจึงออกอุบายประชวรและขอให้พญานาคนำหัวใจของวิธุรบัณฑิตมาให้ ยักษ์ปุณณกะผู้เป็นหลานของท้าวเวสสุวรรณ มีใจรักในธิดาของพญานาค จึงอาสาจะนำหัวใจของวิธุรบัณฑิตมาถวายโดยท้าพนันกับพระเจ้าธนญชัย เมื่อชนะพนัน พระเจ้าธนญชัยจำต้องมอบวิธุรบัณฑิตให้

ยักษ์ปุณณกะพยายามฆ่าวิธุรบัณฑิตแต่ไม่สำเร็จ จนในที่สุดเมื่อได้ฟังธรรมจากวิธุรบัณฑิตก็เกิดความเลื่อมใสและคิดปล่อยตัว แต่วิธุรบัณฑิตยืนยันที่จะไปแสดงธรรมแก่พระมเหสีของพญานาค เมื่อไปถึงเมืองนาค วิธุรบัณฑิตได้แสดงธรรมให้นางฟัง ซึ่งก็คือ “หัวใจ” ของตนตามความปรารถนาของนาง เมื่อกลับสู่อาณาจักรของตน วิธุรบัณฑิตยังคงแสดงธรรมแก่ประชาชนจนสิ้นอายุขัย

วิธุร แปลว่า “ผู้เปี่ยมด้วยปัญญา”

มนุษย์ – พระเจ้าธนญชัย

ใต้บาดาล -พญานาค

ท้องฟ้า -พญาครุฑ

สวรรค์ – พระอินทร์

มเหสีของพญานาคต้องการ “หัวใจของวิธุรบัณฑิต” แต่แท้จริงแล้วหมายถึงต้องการฟังธรรมของวิธุรบัณฑิต ซึ่งเป็นปัญญาและธรรมะที่เป็นหัวใจของวิธุรบัณฑิต

พญานาค ต้องการหัวใจของวิธุรบัณฑิตเพราะถูกพระมเหสีกดดัน

พระมเหสีของพญานาค ต้องการฟังธรรม แต่ใช้เล่ห์กลว่าถ้าไม่ได้หัวใจของวิธุรบัณฑิตนางจะตาย

ยักษ์ปุณณกะ ต้องการทำภารกิจเพื่อแต่งงานกับพระธิดาพญานาค

พระเจ้าธนญชัย พ่ายแพ้พนันแต่ไม่อาจขัดคำมั่นสัญญา

การยืนยันที่จะไปพบพระมเหสีพญานาค แม้ยักษ์ปุณณกะจะเสนอปล่อยวิธุรบัณฑิตให้เป็นอิสระ แต่วิธุรบัณฑิตยืนยันที่จะไปแสดงธรรมตามที่สัญญาไว้ แสดงถึงความมีสัจจะต่อคำพูดของตน

ความน่าสนใจของวิธุรชาดกอยู่ที่พระมเหสีพญานาค ผู้ศรัทธาในธรรมะของวิธุรบัณฑิตอย่างลึกซึ้ง แต่กลับไม่เลือกเส้นทางตรงไปตรงมา นางใช้อุบายแกล้งประชวรและบีบบังคับให้พญานาคต้องนำ “หัวใจ” ของวิธุรบัณฑิตมา แทนที่จะเดินทางไปฟังธรรมด้วยตนเองเหมือนที่พญานาคเคยทำ

ความขัดแย้งนี้สะท้อนให้เห็นว่า แม้เป้าหมายจะประเสริฐ แต่วิธีการกลับคดเคี้ยว คล้ายกับคนที่ต้องการความสงบแต่กลับเลือกวิธีที่สร้างความวุ่นวาย ในมุมของการเล่าเรื่อง อุปสรรคนี้เปิดทางให้วิธุรบัณฑิตได้เดินทางไปยังเมืองบาดาล นำธรรมะไปเผยแผ่ในดินแดนที่ห่างไกล และทดสอบคุณธรรมของทุกฝ่าย ทั้งความอดทนของวิธุรบัณฑิตเอง และความเข้าใจธรรมะที่แท้จริงของมเหสี

* แง่มุมอื่นๆ เช่น ในยุคสมัยที่เล่าเรื่องชาดก สตรีอาจจะถูกจำกัดพื้นที่ ไม่มีอิสระ หรือ เป็นการใช้อำนาจผ่านสามี ซึ่งเป็นวิธีที่สตรีในสังคมโบราณมักใช้เมื่อไม่มีอำนาจโดยตรง

เรื่องนี้อาจจะตีความในเรื่องของหลักกรรมและผลของกรรม วิธุรบัณฑิตเป็นผู้มีศีลธรรมสูง มีบุญกุศลคุ้มครอง ทำให้ไม่สามารถถูกทำร้ายได้ง่าย ๆ ในขณะที่ปุณณกะเอง แม้จะเป็นยักษ์ทรงอิทธิฤทธิ์ แต่ด้วยจิตที่เต็มไปด้วยกิเลส จึงพ่ายแพ้ต่อพลังแห่งธรรมะ เมื่อปุณณกะเปิดใจฟังธรรมในภายหลัง กรรมของปุณณกะก็เปลี่ยนไป กลับกลายเป็นผู้ส่งเสริมพระบัณฑิตให้ไปเผยแผ่ธรรมะ

Youtube : [พระเจ้าสิบชาติ] วิธุรบัณฑิตชาดก พระวิธูระบัณฑิตบำเพ็ญสัจจะบารมีและปัญญาบารมี [Chohokun ธรรมะตำนาน]

เตมีย์ชาดก มหาชนกชาดก สุวรรณสามชาดก เนมิราชชาดก  มโหสถชาดก ภูริทัตชาดก จันทกุมารชาดก นารทชาดก วิธุรชาดก