เวสสันดรชาดก : บรมโพธิสัตว์แห่งทานบารมี

บำเพ็ญบารมีขั้นสูงสุด : ทานบารมี

เรื่องย่อ เวสสันดรชาดก

เวสสันดรชาดกเป็นชาดกเรื่องสุดท้ายในทศชาติชาดก เล่าถึงพระโพธิสัตว์ชาติสุดท้ายก่อนที่จะมาประสูติเป็นเจ้าชายสิทธัตถะ เรื่องราวดำเนินไปดังนี้

พระเวสสันดรประสูติเป็นพระโอรสของพระเจ้าสัญชัยและพระนางผุสดี แห่งกรุงสีพี พระองค์ถือกำเนิดมาพร้อมกับความพิเศษ คือ ตรัสได้ตั้งแต่แรกเกิดและมีพระหัตถ์ที่เปิดออกพร้อมสำหรับการให้ทาน แสดงถึงจิตใจที่เปี่ยมด้วยความเมตตาและทานบารมีตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ พระเวสสันดรมีนิสัยชอบให้ทานอย่างล้นเหลือ เมื่อเจริญวัยขึ้น พระองค์อภิเษกสมรสกับพระนางมัทรีและมีพระโอรสพระธิดา คือ ชาลีและกัณหา

วันหนึ่ง เมื่อเกิดความแห้งแล้งในแคว้นกาลิงคะ ชาวเมืองได้ทราบถึงช้างมงคลของพระเวสสันดรที่มีอำนาจบันดาลให้ฝนตก จึงส่งพราหมณ์แปดคนมาทูลขอช้างมงคล พระเวสสันดรไม่ลังเลที่จะบริจาคช้างคู่บ้านคู่เมือง ด้วยปรารถนาให้ชาวกาลิงคะพ้นทุกข์จากความแห้งแล้ง

การกระทำนี้ทำให้ชาวเมืองสีพีไม่พอใจ เพราะเกรงว่าบ้านเมืองจะเกิดความแห้งแล้งและเสื่อมโชค ประชาชนจึงเรียกร้องให้พระราชาขับไล่พระเวสสันดร พระเจ้าสัญชัยจำใจต้องทำตามความประสงค์ของประชาชน แต่พระเวสสันดรไม่ทรงโกรธเคือง กลับยินดีที่จะถูกเนรเทศ แต่ก่อนเสด็จออกจากเมือง พระองค์ขอพระราชทาน “สัตตสดกมหาทาน” คือการบริจาคทานชนิดละ 700 เป็นครั้งสุดท้าย

พระนางมัทรีตัดสินใจติดตามพระสวามีพร้อมพระโอรสและพระธิดาไปยังเขาวงกต ทุกพระองค์ต้องเผชิญกับความยากลำบากระหว่างการเดินทาง แต่ก็ไม่ย่อท้อ จนกระทั่งถึงเขาวงกตและสร้างอาศรมพำนักอยู่อย่างสงบ

ระหว่างนั้น มีพราหมณ์ชื่อชูชกได้ยินเรื่องราวของพระเวสสันดร ถูกภรรยาชื่ออมิตดาบังคับให้ไปทูลขอสองกุมาร ชูชกเดินทางไปยังเขาวงกตในวันที่พระนางมัทรีออกไปหาผลไม้ในป่า และทูลขอสองกุมารจากพระเวสสันดรพระเวสสันดรแม้จะทรงรักลูกทั้งสองมาก แต่ด้วยปรารถนาพระโพธิญาณ พระองค์ตัดสินใจบริจาคพระโอรสและพระธิดาให้แก่ชูชก ทั้งที่เห็นลูกทั้งสองร้องไห้และวิงวอน แต่ก็ไม่ทรงหวั่นไหว

เมื่อพระนางมัทรีกลับมาและไม่พบพระโอรสธิดา ก็ทรงโศกเศร้าอย่างยิ่ง พระเวสสันดรจึงเล่าความจริง พระนางมัทรีแม้จะเศร้าโศก แต่ก็เข้าใจและสนับสนุนในทานบารมีของพระสวามี

ต่อมา พระอินทร์ได้แปลงกายเป็นพราหมณ์มาทูลขอพระนางมัทรี พระเวสสันดรแม้จะทรงรักภรรยามาก แต่ก็ไม่ลังเลที่จะบริจาค ด้วยความปรารถนาพระโพธิญาณอันสูงสุด พระอินทร์จึงเผยความจริงและส่งพระนางมัทรีคืน พร้อมทั้งอวยพรให้พระเวสสันดรส่วนชูชกพาสองกุมารเดินทางไป แต่ด้วยบุญบารมีของสองกุมาร ทำให้หลงทางเข้าไปยังกรุงสีพี พระเจ้าสัญชัยทรงจำหลานได้จึงไถ่ตัวสองกุมารคืนมา และชักชวนชูชกให้พักที่วัง แต่ชูชกกินอาหารมากเกินไปจนเสียชีวิต

พระเจ้าสัญชัยพร้อมด้วยเหล่าเสนาอมาตย์และสองกุมาร เสด็จไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับเมือง บรรดาประชาชนที่เคยขับไล่พระเวสสันดรก็สำนึกผิดและขอให้พระองค์ปกครองแผ่นดินสืบไป

เมื่อพระเวสสันดรเสด็จกลับถึงเมือง เทวดาก็ดลบันดาลให้ฝนแก้วตกลงมาเพื่อเป็นการแสดงความยินดี พระองค์ทรงครองราชย์ด้วยทศพิธราชธรรมเป็นเวลายาวนาน และเมื่อสิ้นพระชนม์ก็ได้ไปบังเกิดในสวรรค์ชั้นดุสิต ก่อนที่จะจุติลงมาเกิดเป็นเจ้าชายสิทธัตถะในพระชาติสุดท้าย

เกร็ดน่าสนใจเกี่ยวกับ เวสสันดรชาดก

ชื่อและความหมาย

“เวสสันตระ” หรือ “เวสสันดร” หมายถึง “ผู้เกิดในตระกูลแพศย์” หรือ “ผู้เกิดในย่านตลาดของพ่อค้า” ในความหมายทางธรรมชื่อนี้สื่อถึง ความเป็นพระโพธิสัตว์ผู้เปี่ยมด้วยทานบารมี

เกร็ดที่น่าในสนใจ

ในประเพณีไทย มีการเทศน์มหาชาติหรือเทศน์เวสสันดรชาดก ซึ่งถือเป็นงานบุญใหญ่ที่จัดขึ้นประจำปี และมีความเชื่อว่าผู้ฟังครบทั้ง 13 กัณฑ์ในวันเดียวจะได้อานิสงส์มาก และเชื่อว่าจะทำให้ได้พบพระศรีอาริยเมตไตรยในอนาคต
นอกจากในประเทศไทยแล้ว เวสสันดรชาดกยังเป็นที่นิยมในประเทศพุทธศาสนาอื่นๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ลาว พม่า และกัมพูชา แต่ละประเทศมีวิธีการเล่าเรื่องและประเพณีที่เกี่ยวข้องแตกต่างกันไป
ช้างที่พระเวสสันดรบริจาคชื่อ “ปัจจัยนาเคนทร์” เป็นช้างมงคลที่มีอำนาจทำให้ฝนตก ถือเป็นสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์ของบ้านเมือง
มีการตีความว่า เหตุที่พระเวสสันดรถูกเนรเทศเพราะละเมิดธรรมเนียมปฏิบัติของกษัตริย์ในการรักษาทรัพย์สินของแผ่นดิน จึงเป็นความขัดแย้งระหว่างหน้าที่ของกษัตริย์กับอุดมการณ์ส่วนตัว
พระนางมัทรีมีข้อห้ามพิเศษว่าต้องกลับถึงอาศรมก่อนพระอาทิตย์ตก หากเลยเวลาดังกล่าว นางจะไม่สามารถเข้าเขตอาศรมได้เพราะเป็นเขตของนักบวช
เขาวงกตที่พระเวสสันดรถูกเนรเทศไปอยู่ เชื่อว่าตั้งอยู่ในเทือกเขาหิมาลัย บางตำนานระบุว่าอยู่ในแคว้นมัทราช
“ฝนโบกขรพรรษ” หรือฝนแก้วที่ตกลงมาในตอนที่พระเวสสันดรเสด็จกลับเมือง มีลักษณะพิเศษคือ ผู้ที่ต้องการให้เปียกก็จะเปียก ผู้ที่ไม่ต้องการให้เปียกก็จะไม่เปียก
ในพระไตรปิฎก เวสสันดรชาดกถูกจัดอยู่ในมหานิบาตชาดก ซึ่งเป็นชาดกขนาดใหญ่ที่สุด 10 เรื่องสุดท้าย

ทาน
ยิ่งให้ ยิ่งได้รับ
ยิ่งเสียสละ ยิ่งอิสระและหลุดพ้น
The more you give ,the more you receive
The more you sacrifice, the more you become free and liberated.
เวสสันดรชาดก