ดินแดนศักดิ์สิทธิ์แห่งความเชื่อและความศรัทธาของชาวอีสาน

ในอำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี มีสถานที่หนึ่งที่พิเศษไม่เหมือนที่ไหน นั่นคือ “คำชะโนด วังนาคินทร์” สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่เต็มไปด้วยพลังแห่งความศรัทธา ความลึกลับ และตำนานเรื่องพญานาคที่สืบทอดกันมาช้านาน

คำชะโนด วังนาคินทร์ เป็นเกาะเล็กๆ ที่รายล้อมด้วยน้ำและต้นชะโนดสูงใหญ่ราวป่าดึกดำบรรพ์ ที่น่าแปลกคือ พื้นใต้เกาะไม่ติดกับแผ่นดินโดยตรง แต่เป็นชั้นรากไม้หนาทึบที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ทำให้เกาะดูเหมือน “ลอยน้ำ” อยู่ตลอดเวลา

ตามความเชื่อพื้นบ้าน “ใต้คำชะโนดคือทางเชื่อมสู่เมืองบาดาลของพญานาค” เคยมีนักสำรวจพยายามดำน้ำลึกลงไปเพื่อหาคำตอบ แต่เมื่อลงไปแล้วกลับพบว่ามีรากไม้หนาแน่นเกาะเกี่ยวกัน เหมือนจะกีดขวางไม่ให้เข้าไปสู่ใจกลางความลับ สุดท้ายจึงไม่มีใครสามารถไขปริศนานี้ได้

ตามตำนานท้องถิ่นในแถบลุ่มน้ำโขง คำชะโนด วังนาคินทร์ เป็นที่สถิตของ เจ้าปู่ศรีสุทโธ และ แม่ย่าศรีปทุมมา องค์พญานาคผู้ทรงฤทธิ์ ที่คอยปกป้องคุ้มครองผู้มีบุญคุณและผู้ที่ปฏิบัติดี ตำนานนี้ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องเล่า แต่กลายเป็นแรงศรัทธาที่หล่อเลี้ยงจิตใจของชาวอีสานและคนไทยจำนวนมาก ดังคำที่ว่า

“บางคนมาเพราะหวังโชคลาภ บางคนมาเพราะหวังบารมี แต่ทุกคนล้วนได้สัมผัสพลังแห่งศรัทธาที่จับต้องได้”

ในความเชื่อของไทยและลาว พญานาคมักมีหลายเศียร ซึ่งจำนวนเศียรแต่ละจำนวนมีความหมายที่แตกต่างกัน

1 เศียร – นาคผู้เริ่มต้นปฏิบัติธรรม

3-5 เศียร – ผู้ใกล้ธรรม มีศีล

7 เศียร – ผู้มีฤทธิ์ิ์ คอยปกป้องพระพุทธศาสนา

9 เศียร – เจ้าแห่งนาค ปกครองเมืองบาดาล

หมายเหตุ: จำนวนเศียรเป็นสัญลักษณ์ ไม่ใช่ตัวกำหนดระดับอย่างตายตัว แต่สะท้อนถึงความเคารพ ความศักดิ์สิทธิ์ และระดับจิตวิญญาณตามความเชื่อท้องถิ่น

ตามหลักพุทธศาสนา นาคอยู่ในภพ “สัตว์เดรัจฉาน” ที่มีฤทธิ์านุภาพ อาศัยอยู่ใต้โลกมนุษย์ในเมืองบาดาล แต่มีบางองค์ที่สามารถบรรลุธรรมและยกระดับจิตวิญญาณให้สูงขึ้นได้

ในพระไตรปิฎกมีเรื่องเล่าว่า เคยมีพญานาคตนหนึ่งแปลงร่างเป็นมนุษย์มาบวช แต่ถูกจับได้ขณะจำวัด พระพุทธเจ้าจึงทรงกล่าวว่า “สัตว์เดรัจฉานไม่สามารถบวชได้” และให้พญานาครักษาศีลเป็นอุบาสกแทน

การเกิดเป็นพญานาค หมายถึงการเป็นจิตวิญญาณที่มีฤทธิ์านุภาพและบุญคุณ แต่ยังไม่หลุดพ้นจากวัฏสงสาร เพราะยังมีความยึดมั่นในตัวตนและกิเลส เป็นภพที่มีพลังและหน้าที่ในการปกป้องธรรมชาติและผืนแผ่นดิน

เมื่อเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2568 ผู้เขียนและคณะเดินทาง มีภารกิจที่ไม่คาดฝัน นั่นคือการนำรูปปั้นที่มีพญานาค 7 เศียรสถิตอยู่กลับมายังคำชะโนดแห่งนี้ วันนั้นตรงกับวันวิสาขบูชาซึ่งมีการจัดงานบวงสรวงอย่างยิ่งใหญ่ นับเป็นครั้งแรกที่ได้เห็นพิธีบวงสรวงที่จัดอย่างอลังการ

ผู้หญิงจากหลายหมู่บ้านต่างพร้อมใจกันแต่งกายอย่างงดงาม มารำถวายในงานด้วยความศรัทธา บรรยากาศเต็มไปด้วยผู้คนที่หลั่งไหลมาร่วมงานอย่างคึกคัก แต่ก็ไม่ถึงกับแออัด เพราะบริเวณคำชะโนดมีลานจัดงานที่กว้างขวาง รองรับผู้มาร่วมพิธีได้อย่างพอเหมาะ ใกล้กับประตูทางเข้าเกาะคำชะโนด มีสถานที่ประกอบพิธีกรรม เต็มไปด้วยบายศรีสวยงาม บางคนมาทำพิธีแก้บน บางคนมากราบขอพรด้วยจิตศรัทธา ขณะที่อีกหลายคนมาเยือนด้วยความสนใจใคร่รู้ อยากสัมผัสตำนานวังนาคินทร์ที่เล่าขานกันมายาวนาน

เราเดินเข้ามายังเกาะลอยน้ำ เริ่มสัมผัสอากาศเย็นเมื่อเดินได้ครึ่งทาง ความรู้สึกเหมือนหลุดไปยังอีกโลกหนึ่ง ต้นชะโนดสูง บดบังแสงอาทิตย์ ไทรต้นใหญ่ บ่อน้ำศักดิ์สิทธ์ กลิ่นมูลค้างคาว ที่น่าสนใจคือ ทางเดินไม้ที่ออกแบบให้เดินรอบเกาะ ได้สัมผัสธรรมชาติอย่่างใกล้ชิด แถมยังช่วยลดความแออัดของผู้คนได้เป็นอย่างดี

แม้มีความกังวลว่าการก่อสร้างบนเกาะอาจทำให้คำชะโนด “จม” หรือหมดความขลัง แต่ตราบใดที่ผู้คนยังศรัทธาและต้องการมาเยือน การจัดการที่สมดุลระหว่างการอนุรักษ์และการรองรับนักท่องเที่ยวจึงจำเป็นมาก

หวยคำชะโนดเกิดจากความเชื่อว่าพญานาคที่สถิตในคำชะโนดสามารถประทานโชคลาภให้ผู้ศรัทธา หลายคนไปกราบไหว้ขอพรแล้วพบว่า “มีโชคถูกหวย” จึงเล่าต่อกันปากต่อปาก

ในพิธีบวงสรวงที่คำชะโนด มักมีพราหมณ์ประกอบพิธี และผู้ร่วมพิธีบางคนเห็นตัวเลขในขันน้ำมนต์หรือน้ำตาเทียน นำไปตีความเป็นตัวเลข หลายคนที่เคยถูกหวยจากการไปขอพญานาคจะกลับมาแก้บน ทำให้เกิดกระแสศรัทธาอย่างต่อเนื่อง รวมถึงสื่อสังคมออนไลน์ที่มักนำเสนอ “เลขเด็ดคำชะโนด” จนกลายเป็นธรรมเนียมประจำงวดไป

ผู้ที่ปฏิบัติธรรมจะเป็นที่รักของทวยเทพและพญานาค ในบรรดาภพภูมิทั้งหลาย พญานาคเป็นภพภูมิที่ใกล้ชิดกับมนุษย์มากที่สุด พญานาคแบ่งออกเป็น 2 สาย คือ สายธรรมและสายฤทธิ์

หลังจากที่ได้ไปเยือนวังนาคินทร์ ผู้เขียนสัมผัสได้ถึงบรรยากาศอันร่มรื่น และเชื่อว่าพญานาคในสถานที่แห่งนี้เป็นพญานาคสายธรรม เชื่อกันว่าพญานาคสายธรรมจะช่วยดูแลผู้ที่ประพฤติปฏิบัติธรรมอย่างจริงใจ โดยเฉพาะพระธุดงค์หรือผู้บำเพ็ญเพียร

ผู้เขียนสังเกตเห็นว่า หลายบ้านหรือร้านค้ามีการนำรูปปั้นพญานาคมาประดิษฐานไว้เพื่อบูชา บางที่ถึงกับจัดพิธีอัญเชิญพญานาคมาเป็น “เจ้าที่” หรือ “ผู้คุ้มครอง” ด้วยความเชื่อว่าท่านจะนำความสงบ ร่มเย็น และความเจริญรุ่งเรืองมาสู่ครอบครัวและกิจการ

“น้ำ” สำหรับพญานาคนั้น เปรียบเสมือนธาตุแห่งชีวิต การถวายหรือบูชาด้วยน้ำจึงไม่ใช่เพียงแค่พิธีกรรม หากแต่เป็นการแสดงความเคารพ เป็นการเชื้อเชิญพลังบริสุทธิ์ให้มาคุ้มครองพื้นที่นั้น

โดยเฉพาะหากเป็นพญานาค 7 เศียร ซึ่งตามความเชื่อถือว่าเป็นผู้มีฤทธิ์สูง และปกปักรักษาได้รอบทิศ ควรจัดให้มีน้ำสะอาดวางไว้เสมอ ไม่ว่าจะเป็นอ่างน้ำใสเล็ก ๆ ที่ตั้งไว้ตรงฐาน หรือจัดน้ำล้อมรอบไว้ให้ดูร่มรื่น เย็นตา หากปล่อยให้บริเวณนั้นแห้งขอด ขาดน้ำ ความรู้สึกที่เคยเย็นสงบก็เปลี่ยนเป็นความอึดอัดอย่างบอกไม่ถูก เหมือนพลังบางอย่างที่ควรจะไหลเวียน กลับสะดุดลงอย่างเงียบ ๆ

ใครที่แวะเวียนมาเที่ยวคำชะโนด จะได้พบกับหลากหลายบรรยากาศ ทั้งความศักดิ์สิทธิ์ ความสงบร่มเย็นในป่าคำชะโนด วังนาคินทร์ ความเขียวขจีของธรรมชาติ และสายน้ำที่เชื่อว่าเป็นที่อยู่ของเหล่าพญานาค ความเจริญรุ่งเรืองไม่ได้มาจากการที่คำชะโนดให้โชคเพียงอย่างเดียว แต่มาจากการที่บุญของเราสมบูรณ์และจังหวะเวลาเหมาะสม พ่อปู่พญานาคทั้งหลายคงพอใจที่ลูกหลานตั้งใจรักษาศีล ปฏิบัติสมาธิ และเจริญภาวนา เพราะพญานาคเองก็ต้องขยันทำความดีเพื่อจะได้ไปเกิดในภพมนุษย์หรือภพที่สูงขึ้นไป

ดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้จึงยังคงเป็นที่พึ่งทางใจของผู้คนตราบนานเท่านาน เป็นประจักษ์พยานแห่งความเชื่อและความศรัทธาของชาวอีสานที่สืบทอดมาไม่เคยขาดสาย

อ่านเพิ่มเติม

ภูริทัตชาดก : พญานาคผู้รักษาศีลยิ่งชีวิต

ข้อมูลเพิ่มเติม

• facebook  ศูนย์อำนวยการคำชะโนด อ.บ้านดุง จ.อุดรธานี
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพนสูง อ.บ้านดุง จังหวัด อุดรธานี